Smartphones in de setting... een slimme zet?

De wereld verandert, en in een steeds sneller tempo. De mensheid deed er meer dan 100.000 jaar over om gedachten vast te leggen voor het nageslacht, maar het was pas rond 1450 dat dit op een min of meer praktische manier mogelijk was. Egyptische schrijvers hadden hele piramides nodig om hun verhalen te vertellen en de kleitabletten van Mesopotamië waren ook niet bepaald handzaam. Ook voor Mozes kwam de uitvinding van de boekdrukkunst te laat: het had hem een klauterpartij met een paar stenen tafelen op zijn rug kunnen besparen.

De eerste gedrukte boeken waren nog niet in zakformaat, of het moest een jute aardappelzak zijn, maar toch al een stuk handzamer. Nog geen 500 jaar later was de mens echter al in staat het formaat van een boek terug te brengen tot vijf bij vijf millimeter. Ook niet echt praktisch natuurlijk, maar in 1952 was het een hele prestatie omdat de computer toen nog in zijn kinderschoenen stond. Nu is het woord kinderschoenen in deze context nogal misplaatst als je bedenkt dat één van de eerste van die digitale dino's, de ENIAC, maar liefst 168 m2 in beslag nam en 30 ton woog!

Maar ook in de automatisering volgden de ontwikkelingen elkaar steeds sneller op. Ik kan me nog goed herinneren dat ik als ICT-er van een kleine gemeente in de vroege jaren 90 een PC aanschafte met een harddisk van maar liefst 50 MB. Nog geen zes jaar later bestelde ik een computer met niet minder dan vier GB schijfruimte, een destijds astronomische hoeveelheid waar het gehele gemeentehuis meer dan genoeg aan had. Daar komt tegenwoordig geen zakjapanner zijn bed nog voor uit.

Een vergelijkbaar verschijnsel trad op in de communicatie: maakte men vroeger nog gebruik van rook, vuur of reusachtige toeters zoals de alpenhoorn, ook hier kwamen de ontwikkelingen in een stroomversnelling toen de telefoon eenmaal was uitgevonden. Nog geen 150 jaar later is het formaat daarvan dusdanig gekrompen dat die gemakkelijk in je kontzak past. Erg praktisch, maar ook riskant: anders dan een bakelieten telefoon met draaischijf kan zo’n smartphone gemakkelijk in het toilet belanden, en er zit geen telefoonkabel aan waarmee je hem uit de plee kan vissen.

Maar wat heeft dit te maken met setting?

Setting wil zoiets zeggen als het waar, wanneer en onder welke omstandigheden de gebeurtenissen in een scène of verhaal plaatsvinden. De gekozen setting biedt de schrijver mogelijkheden maar ook beperkingen. Het maakt bijvoorbeeld nogal een verschil of een verhaal zich in een ver verleden, het heden of de toekomst afspeelt. Zo kunnen personages in een sf-verhaal dingen die ze in een historische roman niet kunnen.

Tegenwoordig wordt er in films heel wat af geappt, waarbij er soms zelfs niet voor wordt geschuwd de conversaties in tekstballonnetjes op het scherm weer te geven, als een geëvolueerde versie van een stripverhaal. Soms krijg ik de indruk dat er misbruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die smartphones bieden. Dat gebeurt weliswaar ook in het gewone leven, al vind ik het nog steeds niet gewoon als relaties worden verbroken middels een appje, maar bijvoorbeeld de vindingrijkheid van een rechercheur wordt minder op de proef gesteld als hij met zijn gsm de verblijfplaats van het ontvoerde slachtoffer kan bepalen. En als die rechercheur het gemakkelijker heeft, geldt dat automatisch ook voor de schrijver die zijn handelen bepaalt.

Ik merkte het zelf tijdens het schrijven van mijn roman “De Vlucht van de Raaf”. Het verhaal speelt zich af eind jaren 80, begin jaren 90. Hierdoor moest ik er rekening mee houden dat de personages elkaar niet even snel konden bellen. Zo is er een scène waarin Lea met iemand aan het telefoneren is op het moment dat haar vriend Rik thuiskomt. Hierdoor ontstaat voor beiden een gecompliceerde situatie. Als ik haar een smartphone had toebedacht dan had ik het voor hen, maar ook voor mezelf, gemakkelijker kunnen maken door Lea het gesprek in de privacy van het toilet te laten voeren, al levert dat zoals al gezegd ook weer een risico op. Waarmee ik maar wil zeggen dat de keuze van een zekere setting de schrijver voor bepaalde uitdagingen kan stellen. Dit hoeft natuurlijk geen nadeel te zijn, integendeel. Door het ontbreken van een mobiele telefoon ontstaat er een heel andere, naar mijn mening meer interessante, dynamiek in bovengenoemde scène.

Gek genoeg vond ik het soms best wel lastig om daarmee rekening te houden. Moderne middelen zoals smartphones zijn inmiddels zo gewoon dat je er niet meer over nadenkt. Ik had, toen de eerste mobieltjes op de markt verschenen, nooit kunnen denken dat ikzelf ook vergroeid zou raken met zo’n ding. Jarenlang heb ik me ertegen verzet, en nog steeds heb ik een abonnement zonder 4G of hoeveel G’s dat inmiddels alweer zijn. Dagelijks houd ik mezelf voor dat ik genoeg heb aan Wifi, wat moeilijker vol te houden is als ik ergens ben waar én Wifi, én de 4G mobiel van mijn vriendin niet beschikbaar zijn.

Steeds meer wordt het leven bepaald door dit soort apparaten die het leven gemakkelijker maken en de mogelijkheid bieden de complicaties van persoonlijk contact uit de weg te gaan. Ook als schrijver kun je ze gebruiken om het schrijven wellicht wat te vergemakkelijken. Maar wordt het verhaal daardoor beter? Persoonlijk lees ik liever hoe een stel elkaar de tent uitvecht dan dat het wordt “opgelost” middels een appje. Gelukkig lijkt het erop dat dit soort gemakzucht voornamelijk voorkomt onder schrijvers van snelle Netflix-pulp. Zal het ooit voet aan de grond krijgen bij creatieve auteurs? Het lijkt me sterk, maar ik ben blij dat mijn volgende roman “Het Oog van de Orkaan” in de jaren vijftig speelt. Ikzelf heb namelijk ook weleens de neiging gemakzuchtig te zijn.

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Leuk als je dit bericht wilt delen door te klikken op onderstaande icoontjes. En voel je vrij om een reactie en/of sterrenbeoordeling te plaatsen, ik ben benieuwd naar je mening!

Je emailadres wordt niet getoond. Je kunt je reactie altijd weer laten verwijderen via de contactbutton onderaan de pagina.