De Ian Dury-paradox

Kun je je nog herinneren dat je het in je puberteit vreselijk belangrijk vond om erbij te horen? Dat je bang was om buiten de groep te vallen, maar door je ontwikkelende zelfbewustzijn tegelijkertijd niets liever wilde dan je onderscheiden van anderen? Heb jij daar ook mee geworsteld? Dan ben je de enige niet. Zelfs de begaafde tekstschrijver en drummer Neal Peart van de progrockband Rush schreef erover in zijn autobiografische tekst van de song "Subdivisions": 'Conform or be cast out!' Het is mijns inziens één van de grootste veroorzakers van puberale frustratie. Dat was het bij mij in ieder geval wel, samen met acne, al dan niet verstopt in vlassige baardbeginselen.

Na de puberteit wordt het pas echt belangrijk om je te onderscheiden van de massa, zeker als je artistieke ambities hebt. Je kunt immers pas schitteren als je in de spotlights staat, als je weigert je te conformeren aan de groep en je eigen gang gaat. Helaas loop je dan ook het gevaar dat je inmiddels puistenvrije kop boven het maaiveld uitsteekt. Het is een dunne scheidslijn tussen aandacht trekken en opgaan in de massa. Opvallen kan van belang zijn, maar evenzogoed riskant.

Ik heb bewondering voor mensen die dat durven, of ze nu ogenschijnlijk alles mee hebben of bij voorbaat al met 1-0 achterstaan. Voor de Taylor Swift's van deze wereld, maar ook voor de Ian Dury's. Het is moedig als je je eigen koers vaart en trouw blijft aan jezelf. Zelfs al ben je gezegend met een mooi uiterlijk en een flinke dosis zelfvertrouwen, want dan loop je weer het risico te worden belaagd door de scherpe klauwen van afgunst en jaloezie, meer dan wanneer je veiligheid zoekt in de anonimiteit van de massa.

Hoor je niet bij die ‘gelukkigen’ en val je op doordat je om wat voor reden dan ook kwetsbaar bent, dan loop je net zo goed gevaar ten prooi te vallen aan een roofdier. In de dierenwereld worden de zwakkeren vaak in bescherming genomen. Buffels vormen een ondoordringbare muur rond hun kalfjes, en elegante gazelles veranderen in furies als hun jongen gevaar lopen. Mensen vertonen soortgelijk gedrag, behalve als hun eigen veiligheid in het geding is. Dan verstoten ze instinctmatig degene die opvalt door zijn kwetsbaarheid, omdat hij de aandacht trekt van predators, als hij tenminste niet in blinde paniek wordt vertrapt.

Mensen die opvallen omdat ze ‘gewoon anders’ zijn hebben het ook niet gemakkelijk. Soms lijkt het alsof de groep bang is dat een enkele rotte appel meer soortgenoten aantrekt. Een eerste asielzoeker in de wijk doet vaak al vrezen voor een tsunami aan vluchtelingen. Het is een vreemde interpretatie van het gezegde soort zoekt soort. We zijn immers allemaal van de menselijke soort, ongeacht afkomst, godsdienst, sociale status, gewoontes en gedrag. In plaats van elkaar de veiligheid van de kudde te gunnen, gaat men ervan uit dat een paar anderen meer van 'dat soort' zal aantrekken. Men vreest overheersing, terwijl de groep alleen maar aan kracht wint als die groter en diverser wordt. Het is een diepgeworteld wantrouwen voor vreemden, waardoor zij vaak ten onrechte als het roofdier worden gezien dat de kudde bedreigt. Een misvatting, waardoor de ware rovers gemakkelijker hun prooi kunnen belagen door verdeeldheid te zaaien met het zaad van honger, natuurrampen en armoede, ze te vergiftigen met de rotte vruchten van vijanddenken, om ze uiteindelijk te oogsten met de zeis van de oorlog. De mensen zouden elkaar een plekje in de veilige kudde moeten gunnen, in de massa waar diversiteit verandert in anonimiteit, in die reusachtige verfpot waarin alle kleuren zich vermengen tot maagdelijk wit.

Het is wat ik de Ian Dury-paradox noem: de kudde kan veiligheid bieden, maar ook gevaarlijk zijn. Ze kan je opslokken of vertrappen. Soms is het beter op te gaan in de massa, maar als je succesvol wilt zijn is anonimiteit een nadeel. Je zult moeten opvallen, het risico nemen belaagd te worden door een roofdier, of vertrapt door de kudde.

Ian Dury, de in 2000 overleden Engelse zanger en oprichter van de punkband Ian Dury and the Blockheads, wist dat als geen ander. Hij was niet bepaald het prototype van een popster, door een gedeeltelijke verlamming die hij als kind opliep in een met polio besmet zwembad. Hierdoor had hij een groteske manier van bewegen, waardoor hij het mikpunt was van spot. Het weerhield hem er echter niet van om in de schijnwerpers te gaan staan. Waar anderen (lees: ik) zich niet zouden durven vertonen, onderscheidde hij zich door van zijn opvallende verschijning zijn wapen te maken. In hoeverre hij zijn succes daaraan te danken had zullen we nooit weten, maar het feit dat hij bij velen nog bekend is om zijn noodgedwongen ‘act’ zegt wel wat. Het drankorgel Joe Cocker is er ook beroemd mee geworden, al werden zijn spastische bewegingen niet veroorzaakt door vervuild water, maar een andere vloeistof.

Overigens wil ik Ian Dury absoluut niet tekort doen: hij zou het sowieso wel hebben gered, maar het zal hem wellicht dat extra zetje hebben gegeven.

Dat ik juist hem als voorbeeld neem, er zijn immers legio voorbeelden te bedenken van aandachttrekkers die succesvol werden, mede dankzij hun brillenverzameling, abnormaal lange tong of het verlies van pigment en reukorgaan, komt door een jeugdherinnering. Op de lagere school was er een jongen die door een handicap moeilijk liep; het was een manier van opvallen die hem niet populair maakte. Kinderen kunnen hard zijn, en zelfs al zijn ze dat niet, dan kan kuddegedrag toch hetzelfde effect hebben: pesten! Het zegt natuurlijk veel meer over de pestkoppen dan het ongelukkige mikpunt van hun spot. Hij was zo dapper om, ondanks alles, elke dag weer naar school te gaan, maar ik was één van de lafaards die bang waren om buiten de groep te vallen. Het is een voorbeeld van de Ian Dury-paradox.

Inmiddels is mijn persoonlijke ontwikkeling zover gevorderd dat ik met schaamte terugkijk op dat soort voorvallen, en dat ik een oprechte bewondering heb voor mensen die zichzelf kwetsbaar op durven te stellen. Want wat de reden van opvallen ook mag zijn, het is dapper om jezelf te tonen, uit de anonimiteit te stappen en onder de loep van de kuddedieren te gaan staan. Alleen dan kun je ze laten zien dat je groter bent dan ze denken.

Bij mij veroorzaakt de Ian Dury-paradox nog steeds een innerlijke strijd. Ik vrees dat die pas zal eindigen als ik voor de laatste keer in het brandpunt van de belangstelling zal liggen. Voordat het zover is zal ik worstelen met mijn neiging om kuddegedrag te vertonen, mijn wens om op te gaan in de massa en mijn behoefte om op te vallen. Soms ben ik trots omdat ik, ondanks al mijn tekortkomingen, mezelf onder het vergrootglas durf te leggen, op Facebook, mijn website, in mijn teksten en gedichten. Vaker voel ik de neiging om weer terug te treden in de schaduw van de massa, vol twijfel aan mezelf, maar mijn behoefte om gezien te worden is sterker. Daarmee bedoel ik niet mijn apenkop, maar mijn werk. Om dat te bereiken moet ik zorgen dat ik opval en mezelf in de spotlights zetten.

Helaas is het effect nog steeds nihil: ik krijg weinig respons op social media of van lezers van mijn roman en mijn blog. Ik moet meer opvallen, maar mijn neiging me te verstoppen in de massa groeit naarmate de interesse van diezelfde massa afneemt. Steeds sterker voel ik de drang om incognito troost te zoeken in de kudde waarin ik juist zo graag wil opvallen. En dus zoek ik met deze blog de spotlights maar weer op en geef ik mezelf weer bloot. Misschien kan ik beter een naaktfoto posten. Wellicht dat de likes dan wél binnenstromen. Laat ik dat maar niet doen. Het zou tot een pijnlijk voorbeeld van de Ian Dury-paradox kunnen leiden.

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Leuk als je dit bericht wilt delen door te klikken op onderstaande icoontjes. En voel je vrij om een reactie en/of sterrenbeoordeling te plaatsen, ik ben benieuwd naar je mening!

Je emailadres wordt niet getoond. Je kunt je reactie altijd weer laten verwijderen via de contactbutton onderaan de pagina.